مالی آنلاین - تقلیل گرایی با IFRS

استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی موسوم به آی اف آر اس که در اینجا برای سهولت به کسر ر، ایفارس می خوانیم، موضوع جدیدی در محیط حسابداری ایران نیست چنانکه عموم استانداردهای حسابداری ایران مبتنی بر آن ترجمه، تدوین و منتشر شده است. اما ضرورت اجرایی شدن ایفارس در پی هدف تعامل با محیط بین المللی برای تجارت و سرمایه گذاری با محوریت سازمان بورس و اوراق بهادار و از طریق مصوبه مجمع عمومی سازمان حسابرسی رسمیت یافت.

روشن است که با توجه به ابعاد تخصصی ایفارس بیشترین نقش و پیش قدمی در بحث، مجادله و طرح عمومی بر دوش حسابداران و نهادهای حرفه ای و دانشگاه ها در رشته حسابداری و مالی بوده است. اما با ابعاد گسترده ای که گزارشگری مالی در تولید و طبقه بندی اطلاعات، تصمیم گیری در سطوح مختلف، برنامه ریزی و سیاستگذاری اقتصادی دارد، انتظار می رفت که حوزه های دانشی دیگر شامل اقتصاد، مدیریت، حقوق و سرمایه گذاری و همچنین سازمانها و مراجع سیاست گذار در بخش اقتصاد نیز به موضوع ایفارس ورود کرده و در خصوص ضرورت ها، مزایا و معایب و آثار آن در تطابق با محیط اقتصادی و بازارهای مالی تبادل نظر کنند. اما در حال حاضر این خلا کماکان وجود داشته و غیبت محسوس کارشناسان این حوزه ها به چشم می خورد.
اخیرا در پی الزام شمول گروهی از ناشرین، فعالان بازار بورس اوراق بهادار تا حدودی متوجه اجرای ایفارس شده و بعضا با پرس و جو اثرات احتمالی آن را بر عملکرد مالی شرکتها و بازدهی سرمایه گذاری به طور کلی رصد می کنند. از سوی دیگر بانک مرکزی نیز از سال گذشته به قصددرمان زخمهای کاری بانکداران نسخه خود سازش را ایفارسی نام نهاد و تجویز کرد. گویا این جنین بناست دوقلو بدنیا آید

پیش از الزام اخیر نیز جایی برای حضور سایر حوزه های تخصصی و دانشی و همچنین سازمانها و نهادهای دیگر در نظر گرفته نشده بود و نقشی تعریف شده برای آنان در تدوین و ارزیابی استانداردهای حسابداری فعلی وجود نداشته و یا ویژگی وارداتی آن مجالی برای ورود موضوعات فکری، کلان و سیاستگذاری که اساس و مقدمه تدوین استانداردهاست باقی نگذاشته است. در حالیکه ماهیت حسابداری به تنهایی نمی تواند ابعاد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را کاویده و در ظرف استانداردهای حسابداری لحاظ کند. از اینرو باید غفلت حوزه های غیر از حسابداری در تدوین اصول و ضوابط حرفه حسابداری را توجهداد و یادآور شد که مباحث طرح شده و مورد تبادل نظر حسابداران در خصوص ایفارس عموما جنبه های تخصصی و فنی را در بر دارد. در حالیکه استفاده کنندگان از صورتهای مالی اطلاعات منتشره را با دیدگاه های مختلف انتخاب و در تصمیم گیری هایشان بکار می گیرند و بنا نیست حسابداران جای آنان فکر کنند. بنابر این، طیف گسترده استفاده کننده باید بجای مصرف کننده نهایی، حضوری سیاست گذارانه، پیشرو و موثر داشته باشند.

وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی روی خوشی به حرفه حسابداری نشان نداد، به استقلال آن احترام نگذاشت و با ترتیبی غیر منتظره و نا منطبق با مقررات با تصویب اساسنامه ای جدید در دولت، جامعه حسابداران رسمی ایران را به کاریکاتوری از نهاد مستقل غیر دولتی غیر انتفاعی تبدیل کرد.لیکن به واقع اگر اعتقاد و پیگیریهای وی بر گرفته از این استنباط که ایفارس مقدمه جذب سرمایه گذاری خارجی و تعامل در محیط تجارت بین الملل است نبود حرکتی جدی در پیاده سازی ایفارس نمی شد. به پشتوانه این نگرش، سازمان بورس و اوراق بهادار پیشقدم تر و جدی تر از سایر مراجع نقش محوری را به عهده گرفت و برای بکارگیری ایفارس نقشه راهتهیه و اعلان کرد. نقشه راه مشتمل بر تفکیک وظایف سازمان ها ونهادها، تشکل های حرفه ای، دانشگاه ها و مراکز آموزشی، کیفیت و زمان بندی ترجمه و انتشار استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی با توجه به رابطه سازمان حسابرسی با بنیاد ایفارس، تعیین ناشرین اولویت دار در گزارشگری، برنامه های آموزشی و همایشها، حسابرسی صورتهای مالی مبتنی بر ایفارس و چگونگی آمادگی حسابرسان در این خصوص بود.مادام که وزیر حامی ایفارس بر مسند قرار داشت، مخالفت جدی از سویهیچیک از سازمانهای دولتی و عمومی حتی سازمان امور مالیاتی مشاهده نمی شد و عموم بحث ها پیرامون چگونگی رفع ابهامات و سرعت بخشیدن به اجرایی شدن ایفارس می گذشت

ذکر این نکته ضروری است که اگر چه ایفارس در جهت توسعه سرمایه گذاری خارجی و برقراری زبان مشترک در فضای کسب و کار بین المللی لازم و راهگشاست اما عوامل اصلی توسعه سرمایه گذاری خارجی که باید در محیط های سیاسی، اقتصادی و حقوقی ارزیابی شود فراتر از آنچه در حسابداری بحث می شود است. بنابراین غفلت حوزه های دیگر و طرح برجسته ایفارس از ناحیه حسابداران بار مسئولیتی ایفارس برای هدف جذب سرمایه خارجی را بیش از حد عوامل اصلی جلوه داده است.

در فضای همگرایی، سازمان حسابرسی به واسطه برخورداری از صلاحیت قانونی در تدوین اصول و ضوابط حرفه ای شامل استانداردهای حسابداری نقش کلیدی را در بستر سازی فنی و تخصصی و ترجمه مجموعه یکپارچه ایفارس به عهده گرفت. انجمن حسابداران خبره به همراهی سازمان بورس و اوراق بهادار و مشارکت جامعه حسابداران رسمی اولین همایش بزرگ در مورد ایفارس را برگزار کرد و اغلب موضوعات کلیدی در معرض نقد و بررسی قرار گرفت. در شرایطی که بنظر می رسید که با یک اتفاق نظر و اراده برنامه طبق نقشه راه پیش رود، با تغییر دولت و وزیر، انگار اولویتها جابجا شد و مهار تورم و خروج از رکود،میزان و سطح حمایت از پیاده سازی ایفارس را تنزل داد. از آنجا کهترجمه و انتشار کلیه استانداردها مقدمه اعلام الزام شمول شرکتهای تعیین شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار بود، در فضای جدید زمزمه های فراهم نبودن بسترهای لازم و طولانی شدن ترجمه استانداردها و بعضا تداعی قائم به شخص شدن موضوع، مسیر و زمان پیاده سازی را با ابهام روبرو کرد و بدنبال آن با تغییر مدیریت سازمان بورس وقفه ای قابل توجه در پیگیری ها و تولیدات فکری مرتبط بوجود آمد، انرژی مهیا شده در سطوح مختلف تحلیل رفت و نقش محوری سازمان بورس تضعیف شد.

حال با مدیریت جدید سازمان بورس، ترجمه و انتشار تدریجی اغلب استانداردها و الزام شمول گروهی از شرکتها به ایفارس، دیگر جایی برای تردید در اجرای آن وجود ندارد و ابعاد اساسی فنی و تخصصی آن روشن است و ابهامات احتمالی با راه حلهای عملی بر طرف خواهد شد. حسابداران در ارایه و مسئولیت پذیری برای ایفارس نقشی اساسی به عهده گرفته اند در مقابل فعالان بازار سرمایه، حوزه های مالکیت و مدیریت بعضا هنوز غافلند که این ساز برای آنان در حال نواخته شدن است و مالکان اصلی ریسک و منافع ایفارس آنها هستند نه حسابداران.

با این حال و با سابقه اشاره شده، پیاده سازی و اجرای موفق ایفارسنیازمند یک اراده یکپارچه از سطح کلان اقتصادی و فراتر از وعده و تمایل یک سازمان دولتی، وزارتخانه و مقام های ناظر بازارهای مالی است که به خوش آمد مقامی مقبول و به سلیقه ای محدود شود. تقلیل ایفارس به مسایل شخصی، بخشی و رقابتهای سازمانی، صرفا حسابداری و موکول کردن جذب سرمایه خارجی به اجرای آن نگران کننده است. اجرای موفق و تداوم آن به یکپارچگی اعتقاد و اراده عملی سیاستگذاران و ارتقای جایگاه و حمایت قانونی آن از سطح کنونی بستگی دارد