مالی آنلاین - آینده حسابرسی و غفلتهای ما

زشت و زیبای حسابداران رسمی- ناصر محامی حسابدار رسمی

در طی سی و چند سال گذشته که ارتباط ما با دنیای بین المللی حسابرسی در حد دسترسی محدود به کتاب و امثال آن بود و خبری از حضور موسسات و حسابرسان حرفه ای بین المللی در کشورمان نبود به تدریج تغییرات زیادی در تمام شئون حرفه ای رخ داده است اما ما در همان مسیری که بودیم به راهمان ادامه دادیم لیکن در بقیه دنیا ، حرفه پا به پای تحولات و تغییرات در مفاهیم نظری ، علمی و تکنولوژیک و متدها و روشها تغییر یافته است.

اکنون که به دنیای پس از تحریم رسیده ایم و صحبت از استقرار IFRS و حضور سرمایه گذاران خارجی است الزاما چه بخواهیم و چه نخواهیم دیگر نمی توانیم رفع تفاوتهایمان با حسابرسان خارجی و حسابرسی بین المللی را امری موکول به آینده ای نامعلوم نمائیم ، یواش یواش سرو کله حسابرسان خارجی پیدا خواهد شد و علیرغم تمایل درونی مان باید همانند نرم های جهانی ، روشهای بین المللی و تکنولوزیهای معاصر حسابرسی جهانی ، حسابرسی نمائیم و گرنه بازار حسابرسی بطور کلی از دسترس حسابرسان ایرانی و موسسات وطنی خارج خواهد شد . آیا می توانیم جهانی بشویم؟

متاسفانه معدودی از از اعضا حرفه و حرفه ای ها به این مسائل فکر می کنند و کمتر در این رابطه مقاله ، نوشته و تذکر دیده میشود.

واکنش حرفه چه در سطح سازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی و چه اعضا حرفه متاسفانه چیزی نزدیک هیچ است. و کمتر کسی به موضوع کهنگی نگاه و سوگیری حسابرسی در کشور توجه دارد. فارغ از اینکه استانداردهای بین المللی حسابداری را بپذیریم یا نه ، فارغ از اینکه استانداردهای حسابرسی خوبی داشته باشیم یانه ، فارغ از اینکه آدمهای مناسب در شورا و هیئت مدیره و کارگروه ها داشته باشیم یانه ، فارغ از اینکه اساسنامه درستی داشته باشیم یانه و .....

خود حسابرسی فاقد پتانسیل و فاقد توان درونی و توشه لازم برای قبول مسئولیت در سطح بین المللی و پاسخ به خواسته ها و انتظارات سرمایه گذاران خارجی و مشارکت های جهانی در صنایع و اقتصاد ایران است. یعنی آن چیزی که نیاز اساسی کشور برای شیفت آپ کردن است. حسابرسی امروز ما بیگانه از آی تی ، مهارت های کار با بانک های اطلاعاتی ، داده کاوی ، و دانشهای مدلینگ و آشنائی با علم و تکنولوژی و روشهای متنوع D&A است.

حسابرسی ما کماکان در همان مسیر قدیمی مربوط به پنجاه سال قبل بسوی فرسایش و بیگانگی با حسابرسی امروز که در کانتکست آی تی ، تجزیه و تحلیل های کمی و کیفی آماری ، مدل سازی ، داده کاوی و همزیستی و تعامل عمیق با علوم دیگر نظیر اقتصاد ، ریاضیات ، فاینانس ، آی تی و علوم و مهارتهای مربوط به کار با بانکهای عظیم اطلاعاتی .... انجام میشود ، در حرکت است.

از این نقطه نظر ، دانشگاهها و مراجع آکادمیک ، جامعه حسابداران رسمی و سایر مراجع حرفه ای و به هکذا موسسات و اعضای حرفه با آنکه کم و بیش قائل به تفاوت هستند ولی هنوز متوجه وخامت اوضاع و نزدیکی روز واقعه نیستند. متوجه نیستند که داشته های فعلی حرفه ابدا کافی به انجام حسابرسی در سطح بین المللی نیست و مطلقا نمی توانند نیازهای متعارف مشارکتهای خارجی و سرمایه گذاران بین المللی را برآورد نمایند.

احتمالا زمانی که کار از کار گذشت در صحنه عمل با ورود حسابرسان خارجی و موسسات بین المللی متوجه تفاوت عظیم و غیرقابل جبران در کوتاه مدت خواهیم شد و آن وقت به وخامت اوضاع پی خواهیم برد ، زمانی که بازار از دست رفته و فرصتهای بهبود و ارتقا حرفه برای جهانی شدن به حداقل رسیده است. برای اینکه بتوانم درباره آینده حسابرسی قدری مستندتر صحبت بکنم خلاصه ای از نوشته نیک فرست (Nick Frost) لید پارتنر فن آوری حسابرسی موسسه KPMG را که همین اواخر در یکی از نشریات معتبر حرفه ای چاپ شده تقدیم می کنم.

رویکرد کنونی حسابرسی به آی تی ، تکنولوژی تحلیل های آماری و مهارتهای کار با بانکهای عظیم اطلاعاتی ، بزودی تمرکز دنیای حسابرسی را با حذف تقریبی تمام فرایندهای عملیاتی حسابرسی و هم چنین تاثیر بر عناصر کلیدی قضاوت حرفه ای ، عملا متوجه مقوله دیگری خواهد کرد. با اینکه کار حسابرسی همیشه بعنوان ارزیابی و اظهار نظر نسبت به صورتهای مالی وجود خواهد داشت لیکن با کاهش و حذف فرایند اجرائی عملیات حسابرسی ، زمان بیشتری برای بررسی ریسکهای بیزینس و نتایج ناشی از آن صرف خواهد شد.

در آینده به روشنی خواهیم دید که تحت تاثیر علم D&A (Data & Analytics) کمیته های حسابرسی به کمیته های ریسک و حسابرسی و سپس به کمیته های ریسک تبدیل خواهند شد. D&A عبارت از علم بررسی دیتاهای انبوه شرکتها با هدف استخراج نتایجی است که به کمک آنها سازمانها و شرکتها بتوانند تصمیمات تجاری مناسبتری بگیرند یا سازمانهای علمی و نهادهای پژوهشی بتوانند نظریه های موجود یا مدلهای موجود را رد یا تائید نمایند ، D&A اشاره به مجموعه ای از فرایندها و روشهای کمی و کیفی و اپلیکیشن های مورد استفاده برای استخراج ، طبقه بندی و مطالعه اطلاعات مختلف برای تحقق منظورهای فوق است.

در اصل فرایندی از ارزیابی ، پالایش ، انتقال ، مدلینگ و کار با انواع برنامه های نرم افزاری آماری ، اقتصادی و فاینانس برای مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات است. نتایج D&A در زمینه کیفیت حسابرسی و قضاوتهای حرفه ای بسیار فراتر از دستورالعمل سنتی حسابرسی است و این امکان را به حسابرس می دهد که تمام معاملات و رویدادها را مورد بررسی قرار بدهد و یا هر نوع قضاوت ممکن و احتمالات مربوط را مدل سازی نماید ، در اینصورت مناقشه ای پیرامون دقت صورتهای مالی وجود نخواهد داشت.

کار با اپلیکیشن های مختلف ، توان استفاده از نرم افزارهای متعدد ، مدل سازی ریاضی و پیش بینی سناریوها ، استفاده روز افزون از اطلاعات فنی که اساس قضاوت حرفه ای پیچیده را تشکیل میدهد مستلزم نوع جدیدی از حسابرس و کمیته حسابرسی است ، افرادی که بتوانند این جریانها را درک نمایند لذا اشخاص درگیر در حسابرسی باید دارای دانش وسیع در زمینه های تکنولوژی اطلاعات ( همانند برنامه نویسی و آی تی و درک ماهیت اطلاعات و معماری و ساختار بانکهای اطلاعاتی) باشند و در عین حال درک مناسبی از دنیای بیزینس و ریسکهای مرتبط با آن داشته باشند. در بسیاری از موارد نقش اساسی کمیته های حسابرسی ثابت باقی خواهد ماند اما فن آوری در مرکز فرایند قرار خواهد گرفت و این نوع از حسابرسی بهمراه تجزیه و تحلیل های مهم ، معیار ارزیابی ریسک خواهد شد.

موسسات حسابرسی ، شرکتها و کمیته های حسابرسی بایستی از همین الان تغییراتی در استراتژی استخدامی خود بدهند و در مورد کارکنان فعلی خود استراتژی افزایش مهارت آنان را طراحی نمایند. این امر مستلزم تلاش عظیم است.

ملاحظه می فرمائید که حسابرسی در آنسوی آبها به چه سمتی میرود و چگونه خود را متحول می نماید و چه افقی را در پیش رو دارد.

ایا زمانی که بازارهای ما بسوی جهان باز میشود و سرمایه گذاران بین المللی برای مشارکت و سرمایه گذاری به ایران می آیند نظام حسابرسی ما قادر به درک نیازها و خواسته های روتین آنان و پاسخ به آنها خواهد بود؟

آیا نظام آموزش حسابداری و حسابرسی ما قادر به درک این تحولات است ؟ آیا نظام حرفه ای ما می تواند نسبت به این تحولات واکنش مناسب داشته باشد؟ آیا موسسات حسابرسی ما دارای پتانسیل بالقوه برای استقبال از تغییر هستند ؟

آیا نظام حرفه ای ما دارای شناخت نسبی از جوهر تغییرات حسابرسی که البته مدتهاست شروع شده ، می باشد؟

برای دریافت پاسخ ها منتظر می مانیم.